جنگل بارانی آمازون: بزرگترین جنگل بارانی جهان

در حوضه رودخانه آمازون؛ بزرگترین جنگل بارانی روی زمین قرار دارد. این حوضه؛ تقریباً چهل و هشت ایالات متحده به هم ربط می‌دهد. حدود 40 درصد از قاره آمریکای جنوبی را پوشش می‌دهد و بخش‌هایی از هشت کشور آمریکای جنوبی را شامل می شود: برزیل، بولیوی، پرو، اکوادور، کلمبیا، ونزوئلا، گویان، سورینام و همچنین بخشی از فرانسه.

این حوضه توسط رودخانه آمازون، بزرگترین رودخانه جهان از نظر آبدهی و دومین رودخانه طولانی جهان پس از نیل، احاطه می‌شود. این رودخانه از بیش از 1100 شاخه تشکیل شده است که 17 شاخه آن بیش از 1000 مایل طول دارند و دو عدد از آن(سیاه و مادیرا) از نظر حجم بزرگتر از رودخانه کنگو هستند. سیستم رودخانه راه حیات جنگل است و تاریخچه آن نقش مهمی در توسعه جنگل‌های بارانی آن دارد. در این مقاله از سری مقالات بکتاش تراول(مجری مستقیم تورهای برزیل) قصد داریم تا شما را بیشتر با جنگل و رودخانه آمازون آشنا سازیم.

 

رتبه آمازون در بین جنگل های بارانی جهانی

آمازون بزرگ‌ترین جنگل بارانی جهان است که از مجموع دو جنگل بزرگ بارانی در حوضه کنگو و اندونزی تشکیل شده است.

تا سال 2020، آمازون دارای 526 میلیون هکتار جنگل بوده است که نزدیک به 84 درصد از 629 میلیون هکتار پوشش درختی منطقه را تشکیل می‌دهد. در مقایسه، حوضه کنگو دارای حدود 168 میلیون هکتار جنگل بکر و 288 میلیون هکتار پوشش درختی است، در حالی‌که مناطق گرمسیری ترکیبی اندونزی، پاپوآ گینه نو، مالزی و استرالیا دارای 120 میلیون هکتار جنگل و 216 میلیون هکتار پوشش درخت است.

 

گردشگری در آمازون

جنگل آمازون و طبیعت بکرش به همراه رودخانه آمازون جزو عجایب هفتگانه در جهان شناخته می‌شوند که همه ساله پذیرای گردشگران بسیاری از سرتاسر دنیاست. در اکثر سفرها به برزیل، اغلب با بازدید از جنگل و رودخانه آمازون همراه است. با توربرزیل که توسط مجری مستقیم تور برزیل، بکتاش تراول انجام می‌گیرد، امکان بازدید از جنگل، رود و قبیله‌های بومی آمازون برای شما فراهم آمده است.

 

تاریخچه جنگل‌های بارانی آمازون

 

زمانی رودخانه آمازون به سمت غرب جریان داشت. شاید به عنوان بخشی از سیستم رودخانه‌ای پروتوکنگو از داخل آفریقای کنونی و زمانی‌که قاره‌ها به عنوان بخشی از گندوانا به هم پیوستند. پانزده میلیون سال پیش، کوه‌های آند در اثر برخورد صفحه آمریکای جنوبی با صفحه نازکا به وجود آمدند. ظهور آند و پیوند سپرهای سنگ بستر برزیل و گویان، رودخانه را مسدود کرد و باعث شد آمازون به یک دریای داخلی وسیع تبدیل شود. به تدریج این دریای داخلی به دریاچه‌ای عظیم باتلاقی و آب شیرین تبدیل شد و ساکنان  آن خود را با زندگی در آب شیرین سازگار کردند. به عنوان مثال، امروزه بیش از 20 گونه ماهی گز را می‌توان در آب‌های شیرین آمازون یافت که نزدیک‌ترین به گونه‌های موجود در اقیانوس آرام است.

حدود ده میلیون سال پیش، آب‌ها از طریق ماسه سنگ به سمت غرب حرکت کردند و آمازون شروع به جریان به سمت شرق کرد. در این زمان جنگل‌های آمازون متولد شد. در طول عصر یخبندان، سطح دریاها کاهش یافت و دریاچه بزرگ آمازون به سرعت تخلیه شد و به یک رودخانه تبدیل شد. سه میلیون سال بعد، سطح اقیانوس به اندازه‌ای کاهش یافت که تنگه آمریکای مرکزی را آشکار کرد و امکان مهاجرت دسته جمعی گونه‌های پستانداران بین قاره آمریکا را فراهم کرد.

عصر یخبندان باعث عقب نشینی جنگل‌های بارانی استوایی در سراسر جهان شد. با وجود بحث‌های بسیار، اعتقاد بر این است که بسیاری از بخش‌های آمازون به جنگل‌های ساوانا و کوهستانی بازگشته است. حدود 6000 سال پیش، سطح دریا حدود 130 متر بالا رفت و بار دیگر باعث شد که رودخانه به مانند یک دریاچه طولانی و غول پیکر آب شیرین تبدیل شود.

وسعت جنگل‌های آمازون چقدر است؟

رودخانه آمازون حدود 6.915 میلیون کیلومتر مربع (2.722 مایل مربع) یا تقریباً 40 درصد از آمریکای جنوبی را تشکیل می‌دهد. محدوده جغرافیایی زیستی آمازون بین 7.76-8.24 میلیون کیلومتر مربع (3-3.2 میلیون مایل مربع) است که بیش از 80 درصد آن جنگلی است. برای مقایسه، مساحت ایالات متحده (شامل آلاسکا و هاوایی) 9،629،091 کیلومتر مربع (3،717،811 کیلومتر مربع) است. نزدیک به دو سوم آمازون در برزیل قرار دارد.

 

رودخانه آمازون امروز

امروزه رودخانه آمازون پرحجم‌ترین رودخانه روی زمین است که بیش از پنج برابر حجم کنگو یا دوازده برابر می‌سی‌سی‌پی را شامل می‌شود. در طول فصل پر آب، دهانه رودخانه ممکن است 300 مایل عرض داشته باشد و هر روز تا 18 میلیارد متر مکعب (635 میلیارد فوت مکعب) آب به اقیانوس اطلس سرازیر شود. این سرازیر شدن آب، معادل 209000 متر مکعب آب در ثانیه (7.3 میلیون فوت مکعب در ثانیه)، می‌تواند بیش از 7.2 میلیون استخر شنای المپیک را در روز پر کند یا نیازهای آب شیرین شهر نیویورک را برای 9 سال تامین کند.

جریان رودخانه تن‌ها رسوب معلق را از کوه‌های آند حمل می‌کند و ظاهر آب سفید گل آلودی را به رودخانه می‌دهد. محاسبه شده است که روزانه 106 میلیون فوت مکعب از رسوبات معلق به اقیانوس‌ها منتقل می‌شود. نتیجه لجن ته نشین شده در دهانه آمازون جزیره ماجارو است، جزیره‌ای رودخانه‌ای به اندازه سوئیس.

تأثیر آمازون بر حرکت رطوبت فراتر از آبی است که در رودخانه آمازون جریان دارد است. درختان جنگل‌های بارانی آمازون هر روز مقادیر زیادی بخار آب را از طریق تعرق به وجود می‌آورند. در حالی‌که بیشتر این آب به صورت محلی و به شکل باران می‌بارد، مقداری از این رطوبت توسط جریان هوا در سایر نقاط قاره، از جمله مرکز کشاورزی آمریکای جنوبی در جنوب، به وجود می‌آید.

جنگل بارانی آمازون

در حالی‌که حوضه دریاچه آمازون بزرگترین جنگل بارانی استوایی جهان را تشکیل داده است، این منطقه از اکوسیستم‌های بی شمار دیگری از ساوانای طبیعی تا باتلاق‌ها تشکیل شده است. حتی خود جنگل بارانی نیز بسیار متغیر است، تنوع درختان و ساختار آن بسته به نوع خاک، تاریخچه، زهکشی، ارتفاع و عوامل دیگر متفاوت است.

 

تنوع زیستی آمازون

 

آمازون بیش از هر اکوسیستم زمینی دیگر روی زمین، زیستگاه گونه‌های گیاهی و جانوری است. شاید 30 درصد از گونه‌های جهان در آنجا یافت می‌شوند. اعداد زیر نمونه‌ای از سطوح شگفت انگیز تنوع زیستی آن را نشان می دهد:

 

40000 گونه گیاهی

16000 گونه درختی

3000 گونه ماهی

1300 پرنده

430+ پستاندار

1000+ دوزیست

بیش از 400 خزنده

 

جنگل بارانی در حال تغییر آمازون

آمازون سابقه طولانی در سکونت انسانی دارد، اما در دهه‌های اخیر به دلیل افزایش جمعیت انسانی، معرفی کشاورزی مکانیزه و ادغام منطقه آمازون در اقتصاد جهانی، سرعت تغییر در آن سرعت گرفته است. مقادیر زیادی از کالاهای تولید شده در آمازون؛ گوشت گاو و چرم، الوار، سویا، نفت و گاز و مواد معدنی؛ امروزه به چین، اروپا، ایالات متحده، روسیه و سایر کشورها صادر می‌شود. این تغییر تاثیرات قابل توجهی بر آمازون داشته است.

این تغییراتی که در آمازون اتفاق افتاده باعث تخریب بسیاری در جنگل‌های آمازون شده است. بیش از 1.4 میلیون هکتار از جنگل‌ها از دهه 1970 پاکسازی شده است. منطقه بزرگ‌تری نیز تحت تأثیر قطع درختان انتخابی و آتش سوزی جنگل‌ها قرار گرفته است.

تولیدات کشاورزی و صنعتی، به ویژه مزارع سویا، از اوایل دهه 1990 عامل مهمی در جنگل زدایی در آمازون بوده است. با این حال، از سال 2006، صنعت سویا را در برزیل با مشکلاتی مواجه کرد زیرا قوانینی وضع شدند که مانع تخریب جنگل‌ها می‌شدند.

استخراج معادن، کشاورزی معیشتی، سدها، توسعه شهری، آتش سوزی‌هایی با منشا کشاورزی و مزارع نیز منجر به از دست دادن قسمت قابل توجهی از جنگل‌ها در آمازون می‌شود.

جنگل زدایی تنها دلیل تغییر آمازون نیست. تغییرات آب و هوایی جهانی تأثیرات عمده‌ای بر جنگل‌های بارانی آمازون دارد. دمای بالاتر از اقیانوس اطلس باعث کاهش بارندگی در بخش‌های وسیعی از آمازون می‌شود و باعث خشکسالی و افزایش حساسیت جنگل‌های بارانی به آتش‌سوزی می‌شود. آمارها نشان می‌دهند که اگر نرخ‌های فعلی گرمایش ادامه یابد، بخش زیادی از آمازون می‌تواند از جنگل‌های بارانی به ساوانا تبدیل شود، به‌ویژه در بخش‌های جنوبی منطقه. چنین تغییری می تواند تأثیرات اقتصادی و زیست محیطی چشمگیری داشته باشد، از جمله تأثیر بارندگی که در حال حاضر مناطقی را تغذیه می‌کند که 70 درصد تولید ناخالص داخلی آمریکای جنوبی را تولید می‌کنند و باعث انتشار گازهای کربنی بسیار زیاد از نابودی جنگل‌ها می شود. این گازهای گلخانه‌ای می توانند تغییرات آب و هوایی را بدتر کنند.

حفاظت از جنگل‌های بارانی آمازون

در حالی‌که تخریب جنگل ‌های آمازون ادامه دارد، نرخ کلی جنگل زدایی در این منطقه بین اواسط دهه 2000 و اواسط دهه 2010 کاهش یافت، که بیشتر به دلیل کاهش شدید پاکسازی جنگل ها در برزیل بود. با این حال، جنگل زدایی در سال های اخیر به طور پیوسته در منطقه در حال افزایش بوده است.

کاهش نرخ جنگل‌زدایی برزیل بین سال‌های 2004 تا 2012 به عوامل متعددی نسبت داده می‌شود. بین سال‌های 2000 تا 2010 برزیل؛ بزرگترین شبکه مناطق حفاظت شده جهان را ایجاد کرد که اکثریت آنها در منطقه آمازون قرار دارند. در سال 2004، دولت برنامه کاهش جنگل‌زدایی را اجرا کرد که شامل بهبود اجرای قانون، نظارت ماهواره‌ای و ارائه مشوق‌های مالی برای رعایت قوانین زیست‌محیطی بود. دفاتر دادسراهای عمومی مستقل نقش مهمی در پیگیری فعالیت‌های غیرقانونی در آمازون برزیل ایفا کردند. بخش خصوصی نیز درگیر شد، به ویژه پس از سال 2006، زمانی‌که سنگ شکن‌های بزرگ توقفی برای جنگل زدایی جدید برای سویا ایجاد کردند. آن تعلیق سویا با “توافقنامه مربوط به گاو” دنبال شد که کشتارگاه‌های بزرگ و فرآوری‌های گوشت گاو متعهد شدند که گاو را فقط از مناطقی که قوانین زیست‌محیطی در آن رعایت می‌شود تهیه کنند.

قبایل بومی چگونه در جنگل‌های آمازون زندگی می‌کنند؟

کلمات “جنگل بارانی آمازون” تصاویری از سایبان‌های سرسبز، حیات وحش عجیب و غریب و رودخانه‌های وسوسه‌انگیز را به تصویر می‌کشد که دور از دید در پیچ و خم‌های جنگل هستند. اما این بهشت استوایی همچنین محل زندگی یک میلیون نفر بومی است که به طور پایدار در منابع طبیعی جنگل‌های بارانی زندگی می‌کنند، همانطور که اجدادشان برای هزاران سال این کار را انجام داده بودند.

اما امروزه این مردان و زنان در حوضه آمازون چگونه زندگی می کنند؟ سبک زندگی آنها چه تفاوتی با سبک زندگی ما دارد؟ و چگونه تحت تأثیر دنیایی قرار می‌گیرند که به سرعت در حال تغییر است؟ تخمین زده می‌شود که امروزه بیش از 400 قبیله بومی مانند Yanomamo و Kayapo در جنگل‌های آمازون وجود دارند. اگرچه هنوز چیزهای زیادی وجود دارد که ما درباره شیوه زندگی آنها نمی‌دانیم، می توانیم تصویری از سبک زندگی روزمره آنها را جمع آوری کنیم.

 

تاریخچه مختصری از قبایل بومی

 

ما می دانیم که آمازون برای حداقل 11200 سال توسط گروه‌های بومی برای سکونت انتخاب شده است و قبل از ورود اروپایی‌ها در قرن شانزدهم و آزار و اذیت مردم محلی، تقریباً 6.8 میلیون نفر بومی (اغلب جمعیت آمریکایی) در این منطقه زندگی می‌کردند. همچنین می‌دانیم که در 100 سال اول استعمار اروپا، این جمعیت به میزان 90 درصد کاهش یافت.

دلیل اصلی این کاهش‌ها؛ بیماری‌های واگیردار بود. کاشفان اروپایی بیماری‌هایی مانند آبله، سرخک و سرماخوردگی را با خود به همراه آورده بودند که افراد بومی هیچ مصونیتی نسبت به آن نداشتند. آنهایی که باقی ماندند قبایلی بودند که در اعماق جنگل های بارانی زندگی می کردند.

امروزه، این فقط بیماری نیست که گروه های بومی باید از آن بترسند، بلکه مشکلات ناشی از بهره برداری قانونی و غیرقانونی از جنگل است. قاچاق مواد مخدر، قطع درختان، استخراج لاستیک، استخراج معادن، دامداری و دیگر روش‌ها جنگل زدایی به این معنی است که آنها تحت فشار فزاینده‌ای برای حفظ زمین هایی هستند که مدت ها خانه آنها بوده است.

روز به روز زندگی

اکثر بومی‌های آمازون؛ امروزه در مناطق حفاظت شده جنگلی که به عنوان سرزمین‌های بومی شناخته می‌شوند زندگی می کنند و در آنجا از ترکیبی از وسایل سنتی و مدرن را استفاده می‌کنند. برخی از قبایل بسیار با زندگی در نزدیکی مناطق شهری قرن بیست و یکم سازگار شده‌اند، زندگی خود را از طریق گردشگری، رفت و آمد در بازارهای محلی برای تجارت، فروش صنایع دستی به گردشگران و استفاده از لباس‌های غربی و ظروف آشپزی می‌گذرانند.

 

خانه‌های قبیله‌ای عموماً سازه‌های مشترکی هستند که از چوب، بامبو و کاه ساخته شده‌اند. گاهی این کلبه‌های گرد گنجایش 400 نفر را دارد! هر خانواده آتش مخصوص به خود را در این سازه‌ها. در مرکز، محوطه‌ای وجود دارد که برای جشن ها و نمایش‌ها استفاده می‌شود. قبایل معمولاً به صورت جمعی تصمیم گیری می‌کنند و مراسمات بزرگی را برگزار می‌کنند که در آن هرکسی اجازه اظهار نظر دارد.

کشاورزی و شکار هنوز هم مهارت‌های حیاتی هستند که از سنین پایین به کودکان آموزش داده می‌شوند. تمساح‌ها، میمون‌ها، گوزن‌ها، ماهی‌ها و لاک‌پشت‌ها همگی با تفنگ‌های بادی، تیرهای با نوک سمی، نیزه‌ها، تله‌ها و اخیراً تفنگ (در صورت امکان) شکار می‌شوند. در طول سال‌ها، مردم بومی تخصص زیادی در مورد چگونگی همزیستی پایدار با طبیعت و مدیریت ماهرانه تنوع زیستی جنگل جمع آوری کرده‌اند.

گروه‌ها یا در نواحی کنار رودخانه‌ای زندگی می‌کنند که در فصل بارانی سیل می‌آیند (به نام «varzea») یا در زمین‌های خشک (زمین‌های خشک بیشتر در جنگل). کسانی که در ورزه هستند محصولاتی مانند لوبیا، موز، برنج و مانیوک را برداشت می‌کنند و از خاک بسیار حاصلخیز و استفاده حداکثر را می‌برند.

مردان و زنان نقش‌های متفاوتی در این جوامع محلی دارند.مردان نقش‌های سنتی مانند شکار کردن را بر عهده دارند، در حالی‌که زنان خانه را اداره می‌کنند، در کنار کردان در زمین‌های کشاورزی کار می‌کنند، از کودکان مراقبت می‌کنند و آشپزی می‌کنند. ماهیگیری کاری است که تمام خانواده در انجام آن سهیم هستند!

لباس‌ها از قبیله‌ای به قبیله دیگر متفاوت است. قبایل بدون تماس اغلب برهنه هستند، در حالی‌که قبایلی که به نوعی در دنیای مدرن شرکت می‌کنند یا لباس کمری، دامن حصیری یا حتی گاهی اوقات لباس‌های غربی می‌پوشند. رنگ صورت قبیله ای نیز به عنوان نشانه ای از تجاوز برای ترساندن دشمنان، استتار یا گاهی به دلایل مذهبی استفاده می‌شود.

معنویت بخش بزرگی از زندگی آنها است و بسیاری از قبایل معتقدند که ارواح حیوانی در همه چیز زندگی می‌کنند. برخی از ارواح می‌توانند بد باشند مواد توهم زا را در گیاهان خاصی استنشاق می‌کنند تا به دنیای ارواح نزدیک شوند. وقتی افراد قبیله به کشاورزی و شکار حیوانات می‌پردازند، این کار را با احترامی اساسی برای روح جنگل و همه موجوداتی که در آن زندگی می‌کنند انجام می‌دهند.